بررسی زندگی کسایی مروزی براساس خوانشی جدید از قصیده لامیّه

تحقیق درباره شاعری که از زندگی او اطّلاع درستی در دست نیست، کار آسانی به نظر نمی رسد به ویژه آنکه در میان اندک شمار پژوهشهایی که انجام گرفته، تفاوت و گاه تناقضهایی در آراءِ پژوهشگران یافت می شود که دامنه زندگی او را از سامانیان تا غزنویان و تمایلات دینی او را از مدح خلفای عبّاسی تا ائمّه معصومین گسترانیده اند . ظاهراً پژوهشگرانی چون براون، اته، ریپکا، میرزایف، نفیسی، اقبال آشتیانی، صفا، ریاحی، درخشان و دیگران که درباره کسایی به تحقیق پرداخته اند، همگی تحت تأثیر عوفی در لباب الالباب و خوانش نادرست بیت اوّل قصیده لامیّه بوده و همزمانی او و رودکی را نپذیرفته اند امّا اگر زندگی کسایی را با تلقّی جدید از این بیت تفسیر کنیم، بسیاری از تضادهای زندگی او رنگ می بازد. همزمانی رودکی و کسایی، مدح عتبی توسّط کسایی، سروده شدن قصیده منقبت بعد از پنجاه سالگی شاعر، عدم ملاقات کسایی و محمود غزنوی، رنگ باختن مراسله شعری ناصرخسرو و کسایی، و شاید انتساب قصیده ای به کسایی که به اقتفای قصیده معروف رودکی سروده شده؛ از جمله دستاوردهایی است که این قرائت از شعر کسایی به دست می دهد. جایگاه کسایی مروزی و پیشگامی او در ادبیّات پارسی و ابهامات و تناقضاتی که در زندگی او دیده می شود، اهمیّت و ضرورت این تحقیـق را مشخص می کند که نویسنده در پی آن است تا با برجسته کردن ابهاماتی درباره زندگی و شعر کسایی و با استناد به برخی شخصیّت های تاریخی و اشعار او و معاصرانش، نتایج تازه ای در این باره به دست دهد.